THƠ TỰ DO

____________

CHÂN DIỆN MỤC

Sau khi thơ mới thoát khỏi thất ngôn, ngũ ngôn, lục bát, đem một sinh khí mới cho thơ! Sau 1954 người ta nói tới một thứ thơ mới hơn (!) người ta gọi là thơ “Tự Do“. Thực ra thì thơ mới vẫn theo vần điệu. Đa số vẫn là Thất Ngôn! Số lượng nhiều hơn, có cái mới là nhiều khổ (mỗi khổ 4 câu). Trước đó cũng có khi nhiều khổ (Trường thiên, hoặc thất ngôn hoặc song thất lục bát… như Tỳ bà hành…) Hai bài tuyệt tác, rất mới là Màu Thời Gian, Tống Biệt Hành đã làm một cuộc bứt phá đẻ đi tìm Tự Do !!!

            Thơ Tự Do đã làm loạn Thi Đàn, rất nhiều người khen chê từ khoảng 1954.

             Miền Bắc có Hữu Loan, Trần Dần, Phùng Quán, Hoàng Cầm. Miền Nam có Quách Thoại, Thanh Tâm Tuyền...

            Kịch thơ Kiều Loan của Hoàng Cầm, tập thơ Tôi Không Còn Cô Độc của Thanh Tâm Tuyền là những trái Bom Tấn !!!

            Tinh thần mê tự do của Hoàng Cầm, Quách Thoại đà khiến những bài thơ của các ông có một không khí tự do tuyệt vời!

     Những bài thơ trúc trắc, gắt gỏng, gào thét tôi bỏ vào rọ Thơ Tự Do vì tôi rất thích cái nổi loạn, gào thét của nó:

Như:

Máy điện giục gầm gừ

Chuông đạo réo vô tư

Kẻng tù khua gắt gỏng

(Nghĩa Đời Trong Ba Tiếng)

 hoặc:

... Và hồi lâu trước ngưỡng cửa song tù

Tôi còn nghe tiếng nói của Châu Ro

Đau cái bụng! Ui Chu Choa! Tức lắm!

…

hoặc:                                        

Đã đứng lên những con người uất ức

Những thế hệ nuốt oan hờn giữa ngực

Đã đứng lên những chiến sĩ những anh hùng

Những gươm thiêng giáo nhọn những gan đồng

Những dạ sắt đã đứng lên tất cả

…

Lũ chúng bay loài bạc ác vô nhân

Xây sung sướng trên nhục nhằn kẻ khác

Lấy gian khổ của người làm cực lạc

Rượu mồ hôi nước mắt

Bánh xương tủy tim gan

Thịt nhân quần chúng mày vẫn uống ăn

…

Còn rừng thiêng nước độc

Còn núi hiểm đèo cao

Còn cát khô đảo vắng biển sâu nào

Bay chẳng đọa những anh hùng chiến sĩ

Tôi không thích loại thơ “Tân Hình Thức” gần đây vì nó ảnh hưởng quá nhiều của cái Tân Hình Thức Âu Mỹ (nếu bạn nói là tối tăm, khó hiểu thì cũng được)

            Tôi thích thơ nói lên khát vọng Tự Do của con người! Hình như bài Liberté của ông J. Prévert thì phải!

            Không phải ngẫu nhiên mà nhiều người coi Thanh Tâm Tuyền là cha đẻ của thơ Tự Do. Chính vì Quách Thoại, Thanh Tâm Tuyền nghênh ngang, lớn giọng đòi tự do sáng tạo. Những bài thơ của các ông như những Tuyên Ngôn của thơ tự do!

Tư tưởng, giòng câu chứa đựng vạn niềm tin

Bao tâm huyết đổ dồn lên y nghĩ

Thơm tho thay những y tình tề nhị

Nói cho cùng những cảm động ẩn trong lời

Tôi biết các anh những kẻ đã khóc cười

Là những kẻ còn tin yêu vững sống

Còn sáng tạo các anh hãy còn sáng tạo

Mặt trời mọc!

Mặt trời mọc!

Rưng rưng mùa hoa gạo

Lỡ một mai tôi chết trần truồng không cơm áo

Thì hồn tôi xin phảng phất chốn trăng sao

Để nhìn các anh như vừa gặp buổi hôm nào

Và câu chuyện tôi sẽ cười nhắc bảo

Còn sáng tạo ta hãy còn sáng tạo

Quách Thoại

            Bài thơ Trăng Thiếu Phụ của Quách Thoại biểu tả một tâm hồn yêu tự do, nhưng không ngủ và muốn:

Gửi cả lên trăng tiếng thở dài

   

Bài thơ Gửi Quách Thoại đúng là một “ Thông Điệp “ gửi đi, xác định rằng Tự Do sẽ thắng:

Mây đục đậu lên bờ cửa sổ

Người nằm ôm chăn mỏng nhớ đời

Bệnh viện thành công viên khuất nẻo

Người ngủ một mình đợi chúng tôi

Trời cao, trời cao xin xanh biếc

Hơi thở rất tròn như vành môi

Không trách chúng tôi nhiều quên lãng

Cửa ngoài chưa thỏa vút tiếng cười

Còn thương những kẻ đau rỏ máu

Những chuyện hôm qua chuyện núi đồi

Mai kia than thể hoang từng mảnh

Nằm đây rồi cũng rõi mây trôi

Thoại ơi! Thoại ơi! Không biết khóc

Những giòng nước mắt ướt mặn môi

Không chết trần truồng không thể được

Chúng tôi đập vỡ những hình hài

Xin trao thi sĩ vòng hoa tặng

Chúng ta đã thắng giữa cuộc đời

T.T.T.

(Quách Thoại nhất quyết chết trần truồng. Bạn bè mặc quần áo cho ông, khi bạn đi khỏi, ông lại cởi hết !!!)

    

Tuyên Ngôn của nhóm Sáng Tạo là yêu Tự Do. Dĩ nhiên họ cũng ghét những kẻ ghét tư do:

Tên tôi là Phạm văn Thông

Tôi không! Tôi không! Tôi không !

Kệ xác nó

Cứ nhận đầu chôn sống

T.T.T.

    

Nếu Sáng Tạo ra tuyên ngôn, thì nhiều người khác xây dựng Hiến Chương chống lừa dối, hèn hạ, tham nhũng, lãng phí…

     Ai mà không thán phục Phùng Quán với lời hứa như đinh đóng cột của ông: quyết trở thành nhà văn Chân Chính

                                            

Dù ai ngon ngọt nuông chiều

Cũng không nói yêu thành ghét

Dù ai cầm dao dọa giết

Cũng không nói ghét thành yêu

…

Tôi muốn làm nhà thơ chân thật

Chân thật trọn đời

Đường mật công danh không làm ngọt lưỡi tôi

Sét nổ trên đầu không xô tôi ngã

Bút giấy tôi ai cướp giật đi

Tôi sẽ dùng dao viết văn lên đá

    

Ai là không căm ghét những kẻ tham ô lãng phí:

… Tôi đã đi qua

Những xóm làng chiến tranh vừa chấm dứt

Tôi đã gặp

Những bà mẹ già quấn giẻ rách

Da đen như củi cháy giữa rừng

… Tôi đã gặp

Những cô gái…

Hai mươi? Ba mươi?

Tôi không nhìn ra nữa

… Tôi đã gặp

Những đứa em còm cõi

Lên năm lên sáu tuổi đầu

Cơm thòm thèm độn cám với rau

…

Tôi muốn đúc thơ thành đạn

Bắn vào tim những kẻ làm càn

Những con người tiêu máu của dân

Như tiêu giấy bạc giả …

Phùng Quán

     Ai là không căm ghét những kẻ nịnh hót, thì khi đọc “Cũng Những Thằng Nịnh Hót” của Hữu Loan sẽ thấy… đã liền:

… Dạ Dạ Anh Anh

Dạ Dạ Em Em

Hít thượng cấp

Cứ thơm như múi mít

…

    

Nếu trong thơ Hữu Loan có hình ảnh dung tục (tục ngữ Bắc Kỳ có câu:  L.. thơm như mít, đít thơm như cam) thì Nguyễn Duy không ngại dùng cả tiếng Đan Mạch (Đ.M. = tiếng Đan Mạch)

            Đến Bùi Chí Vinh thì nghệ thuật dùng chữ đã lên đến đỉnh tuyệt vời!

            Rất nhiều bài thơ của ông vẫn có vần, nhưng hồn con chữ của ông đã nhẩy ra ngoài vần!

            Hết đọc truyện Liêu Trai nửa đêm, đến lên Đà Lạt: Vén sương mù cổ tích coi chơi… đến… Chạm Ngõ:

                                        

Hai người lớn gặp mặt nhau

Vậy là con trẻ qua cầu gió bay

Áo tình anh giữ trong tay

Bõ công em cởi từ ngày còn thơ

    

            Chữ nghĩa của Bút Tre cũng nhẩy lung tung nhưng không bằng Bùi Chí Vinh.

Bút tre móc túi ra được 14 chữ, bèn xếp trên sáu dưới tám cho thành câu thơ lục bát tự do

Anh đi công tác Pơ Lê

Cu dài dằng dặc biết ngày nào ra

Con chữ của Bùi Chí Vinh nhẩy nhót điệu nghệ hơn (có trời mà biết nó nhẩy điệu gì) chỉ biết rằng Lạ Lắm… Lạ Lắm! Cả ngàn bài thơ của Bùi Chí Vinh Lạ Lắm… Lạ Lắm!

           

Cái lạ của Bút Tre và Bùi Chí Vinh không sánh được với Bùi Giáng! Hẳn nhiên rồi! vì Bùi Giáng là Thi Tiên, Thi Thánh, Thi Phật:

Em về giũ áo mù sa

Trút quần phong nhụy cho tà huy bay

Có mà điên mới giở giọng phê bình thơ Bùi Giáng!

    

Dù sao thì sao, cái lạ lùng, quá đẹp, quá hấp dẫn, trên cả tuyệt vời của Bùi Chí Vinh làm tôi choáng váng, quỳ xuống, hôn lên từng chữ từng câu

SINH NGHI HÀNH

Sinh nghi ta viết một bài hành

Vợ nghi chồng em út nghi anh

Cha nghi con cái bè nghi bạn

Thủ Trưởng thì nghi hết ban nghành

…

Thời buổi công hầu như chén cứt

Thiếu chó mèo ăn cũng rất nhanh

Mèo ăn cho chó leo bàn độc

…

Thúy Kiều phát triển nhiều như thế

Thảo nào đất nước hóa lầu xanh

Nhà tù phát triển nhiều như thế

Kẻ sĩ làm sao dám học hành

Ta làm thơ mà lòng đứt ruột

Suốt đời bao tử chạy loanh quanh

   

Ồ!

Hậu sinh khả úy!

            Những chàng trai trẻ, rất trẻ lập nhóm Mở Miệng! Làm thơ Rác! thơ Nghĩa Địa!… in những bài thơ ở nhà xuất bản Giấy Vụn !!!

            Các chàng đã ra chiêu đầy sức sống! Đầy suy tư! Thật là những Chiêu Thức Bậc Thầy:

LUỘC

Món 1: Luộc

Theo kiểu rau muống luộc của Bắc Kỳ

Sống ở VN ăn rau muống luộc là tốt nhất

Chưa tìm thấy thứ gì mà người Việt không thể luộc

Vậy nên

Sống ở VN ăn món luộc là tốt nhất

Từ luộc xe Honda, nhà đất, bằng cấp, chức tước

Từ luộc vệ sinh, an toàn thực phẩm, bảo hiểm

Từ luộc trí tuệ, thẩm mỹ, văn hóa, nhân tính

Chưa tìm thấy điều gì mà VN không thể luộc

Vậy nên

Sống ở VN ăn món luộc là tốt nhất

Từ luộc cho đến luộc

Nhà nhà tham gia luộc

Ngành ngành thi đua luộc

Duy chỉ có lí do tại sao mình bị luộc là không bị luộc

Vậy nên

Sống ở VN luộc là tốt nhất

Luộc là tốt nhất

…

Lí Đợi

RỒI TÔI

Rồi tôi nhận ra tiếng nói từ bầy súc vật

Mơ hành vi của những con người

Tổ Quốc!

Chúng ta vĩnh viễn không được tự ruồng bỏ

Bởi suy nghĩ hẹp hòi của chúng ta

Thế giới cũng vút lên từ bước chân mòn

Với một niềm tin ở dưới gót

Tôi chiêm bao thấy đứa con sắp lọt lòng củ tôi nhắn nhủ

Tổ quốc ta như một con mèo

Tiếng chào đời con gọi meo meo

Bùi Chát

ĐÈN ĐỎ

Tôi đứng trước một ngã tư

Đèn đỏ ngăn tôi lại

Những dòng người ra đi tất bật

Gió mát sau lưng họ

Chúng tôi, nhiều thế hệ

Bị giữ lại bởi đèn đỏ

Chúng tôi không cất bước được

Giao lộ ở khắp nơi

Không ai có thể vượt qua đèn đỏ

Chúng tôi đứng trước ngã tư

Nhiều thế hệ

Chỉ một con đường đầy bụi đỏ trước mặt

Bùi Chát

CDM