Trí Tuệ và Trí tệ

___________
Mạch vạn Niên

Minh nguyệt sơn đầu khiếu

Hoàng khuyển ngọa hoa tâm

  Có người nói đó là hai câu thơ trong một bài thơ nào đó của Vương An Thạch bị Tô Đông Pha chê là vô lý vì : " Trăng sáng (thì làm sao mà) hót trên đầu núi, và con chó vàng (thì làm sao) nằm giữa lòng hoa", cho nên ông mớí sửa lại là :

Minh nguyệt sơn đầu chiếu        

Hoàng khuyển ngoạ hoa âm 

(Trăng sáng soi đầu núi, chó vàng nằm dưới hoa) và Tô Đông Pha đã tỏ ra đắc ý khi sửa chỉ hai chữ mà âm vận không bị sai lệch với nguyên bài thơ mà bài thơ càng có ý nghĩa.

Thật ra Vương An Thạch là một nhân tài đời Tống, ông đỗ tiến sĩ năm 1042 đời Tống Nhân Tông và đã ra làm quan từ chức nhỏ (phụ tá thủ phủ tỉnh Dương Châu) cho đến chức lớn là Tể Tướng (năm 1070) đời Tống Thần Tông.  Vương An Thạch chẳng những là nhà văn, nhà kinh tế mà còn là nhà chính trị lỗi lạc. Vì làm quan nhiều chức khác nhau mà ông được đổi đi nhiều nơi và biết được nhiều thứ. Nhưng khi làm Tể Tướng ông đã phạm phải một sai lầm to lớn là xúi vua Tống đánh chiếm Đại Việt nên bị Lý Thường Kiệt đánh tan tại ba Châu (Khâm, Liêm và Ung) và để rồi Lý Thường Kiệt đã tuyên ngôn độc lập bằng Lời Thề Trên Sông Như Nguyệt :

Nam quốc sơn hà Nam Đế cư

Tiệt nhiên định phận tại thiên thư

Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm

Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư

Và từ đó Vương An Thạch mớí bị cất chức cho về vườn. Còn Tô Đông Pha so với Vương An Thạch chỉ là hậu bối, nhưng ỷ mình là nhà thơ nổi tiếng nên sớn xác vội sửa thơ người khác. Cho đến khi một hôm Tô Đông Pha được đổi về làm việc tại phương nam (Hàng Châu?) ông mới biết ở đây có một loài chim tên là Minh Nguyệt và loài sâu là Hoàng Khuyển) nên bài thơ của Vương An Thạch không hề vô lý vì ông ta muốn nói đến :" con chim Minh Nguyệt đang hót trên đầu núi và con sâu Hoàng Khuyển nằm giữa lòng hoa". Lẽ ra Tô Đông Pha phải tự hỏi lòng mình trước khi sửa thơ người vì Vương An Thạch không phải là một người tầm thường nên không thể phạm một lỗi quá tầm thường. Ông Tô Đông Pha vì được người đời thời đó tôn sùng là nhà thơ trong bát đại gia đời Tống mà ngạo mạn đi sửa thơ của Vương An Thạch ? Ông quả thực là người TRÍ TUỆ quá TỆ !

Cũng có một giai thoại khác nói về hai câu thơ trên. Ở một làng nọ trên vùng Kinh Bắc nước Tàu đời Tống có một nhà Nho học cao hiểu rộng thích ngao du nhưng thi hoài không đỗ nỗi cử nhân, nhưng tin tưởng tài năng của mình nên mỗi khoa thi ông đều ứng thí. Cho đến khi con ông đỗ Trạng Nguyên rồi sau nầy làm giám khảo ông cũng tiếp tục đi thi. Lần ấy ông cũng bị đánh rớt. Ông hỏi con ông công việc chấm thi lần nầy ra sao thì được con ông nói rằng có một thí sinh làm một bài phú Tha Hương khá hay con ông định chấm cho đậu, nhưng cuối cùng bài phú có hai câu thơ : " Minh nguyệt sơn đâu khiếu, huỳnh điểu ngoạ hoa tâm" thật là vô nghĩa nên con ông đành phải chấm rớt . Nhà Nho nọ chỉ biết kêu trời vì bài phú đó là của ông và con ông thì chưa bao giờ ngao du thiên hạ để mở mang trí tuệ. Ông nhất định từ đó gác bút bỏ thi vĩnh viễn vì ngao ngán có thằng con giám khảo từng đỗ Trạng Nguyên mà TRÍ TUỆ không vượt ra ngoài sách vỡ của thánh hiền. 

Không phải tự nhiên mà nhà nước đặt tên cho một trường trung học lớn nhất Việt Nam thuở ấy là Trung Học Trường Vĩnh Ký (Pétrus Ký). Khi đặt tên cho Trường nhân dịp khánh thành tượng đồng của Ngài mà trước đó được mang tên là Collège de Cochinchine, người Pháp muốn vinh danh một nhân tài lỗi lạc của Việt Nam nên mớí đổi thành trường Trung Học Pétrus Trương Vĩnh Ký.

Thật ra tên đầu tiên của ông là Trương Chánh Ký, về sau mớí đổi chữ lót thành ra Trương Vĩnh Ký và khi cải đạo ông mớí có thêm tên Thánh là Jean Baptiste Pétrus mà người ta gọi tắt là Pétrus Ký.

Ông sinh năm 1838 tại Cái Mơn tỉnh Vĩnh Long và mất năm 1898 tại Sài gòn. Ông thông thạo 27 ngoại ngữ nhờ ham học và đi nhiều nơí như Cao Miên, Ai Lao, Thái Lan, Miến Điện , Trung Hoa, Mã lai, Pháp Quốc, Bồ Đào Nha, Ý Đại Lợi v.v...Không nghe nói ông tốt nghiệp bằng cấp nào cả, nhưng ông được bình chọn là một trong Toàn Cầu Thập Bát Bác Học Quân Tử của thế kỷ thứ 19 và có tên trong Bách Khoa Tự Điển Larousse của Pháp. Ông cũng là người đầu tiên đặt ra nền báo chí viết bằng quốc ngữ cho Việt Nam (Tổng biên tập Gia Định Báo 15/4/1865).

Với tài trí lẫy lừng như thế nên các hậu bốí của ông (học sinh Pétrus ký) luôn luôn nêu cao tinh thần học tập thật tích cực và trong những kỳ thi (Đệ Nhất Cấp, Tú Tài I, Tú Tài II) đều đỗ đầu và đỗ với sĩ số thật cao (trên 90%). Riêng niên khoá 1965-1966 mà tôi may mắn học ở đây, lớp Đệ Nhất B3 (một trong 6 lớp Đệ Nhất B) của chúng tôi đậu 100% (5 Ưu, 5 Thứ, còn lại là Bình và Bình Thứ). Có lần tôi điện thoại nói chuyện về điều nầy vớí Thầy Hiệu Trưởng Trần Ngọc Thái và cảm ơn Thầy đã có công hướng dẫn Trường đạt được thành công vượt bực thì Thầy khiêm nhượng bảo rằng chính chúng tôi mới là những đứa học trò tài ba mang vinh dự đến cho Thầy. Những đứa đậu Ưu đều đủ khả năng để được cấp học bổng du học nước ngoài vì trình độ sinh ngữ tụi nầy không thua các trường tây ở Sài Gòn. Chính ông Lưu Hữu Phước, người đặt ra bài Tiếng Gọi Thanh Niên, tiền thân của Quốc Ca nước VNCH cũng là cựu học sinh trường Pétrus Ký. Lẽ ra khi chiếm được Miền Nam, nhà nước CHXHCNVN nên giữ nguyên tên trường để làm gương học tập tốt cho học sinh mà lại đổi tên thành Trường Trung Học Lê Hồng Phong (một người mà trình độ văn hoá chỉ được làm công nhân mà thôi). Tiếc thay !

Và thêm một điều tíếc nữa tôi xin thưa cùng quý Bạn là nếu quý Bạn nào có ghé vào Góc Nhìn Alan (gocnhinalan.com) của Tiến Sĩ Alan Phan (nhà kinh tế tài chánh học nổi tiếng) trong bài viết Khoảng Cách Trí Tuệ khi được phân công phỏng vấn 100 sinh viên để được nhận học bổng MBA của trường Đại Học Bristol ông cảm thấy "thú vị" (!) bất ngờ. Trích :

"...Tôi có một người cháu, cũng là BCA, đang dạy môn luật kinh tế cho một lớp học năm thứ ba tại một trường đại học công lập. Tôi nhờ cô đem vào lớp một khảo sát nhỏ gồm 10 câu hỏi đơn giản để đánh giá kiến thức ngoài sách vở của các em sinh viên. Các em có 20 phút để trả lời bài khảo sát sau đây :

1- Em có nói và viết tiếng Anh hay một ngoại ngữ nào lưu loát không ?

2- Tại sao Việt nam muốn trở thành một thành viên của TPP ?

3- Ông Kim Jong Un là ai ?

4- Đường lưỡi bò Trung Quốc là gì ?

5- Liên Âu đang gặp khủng hoảng gì ?

6- Phương Uyên là ai ?

7- GDP của Việt nam năm 2012 đạt bao nhiêu tỷ ?

8- Thu nhập đầu người của Singapore là bao nhiêu ?

9- Cơ chế phân bổ tam quyền và đa đảng đa nguyên là gì ?

      10- Ông Nguyễn Văn Bình là ai ?

Trong tổng số 32 sinh viên của lớp : 1 trả lời đúng 2 câu, 3 trả lời đúng 1 câu và 28 bạn trả lời không đúng câu nào. Bạn duy nhất trả lời đúng 2 câu là câu 1 : biết nói và viết tiếng Anh lưu loát và câu 7 : GDP Việt nam khoảng 100 tỷ USD. Những câu trả lời "vui" nhất là :

- Đường lưỡi bò TQ là món lưỡi bò ngâm đường người TQ thích.

- GDP Việt nam đạt 1 ngàn tỷ đồng.

- Kim Jong Un là người mẫu nổi tiếng của Hàn Quốc vừa tự tử.

- Là thành viên của TPP, Việt Nam được phép dự giải bóng đá của Anh.

- Liên Âu là quốc gia bên Phi đang gặp nạn đói.

- 3 câu trả lời khác nhau về ông Nguyễn Văn Bình : (1) Chủ Tịch Nước (2) Đại Gia Ngân hàng vừa bị bắt và (3) linh mục xứ đạo Hải Phòng ...(ngưng trích)".

Hỡi ơi cho TƯƠNG LAI VIỆT NAM ! Nói theo ngôn ngữ bình dân là HẾT Ý KIẾN. Những người sẽ mang TRÍ TUỆ xây dựng quốc gia còn TỆ hơn những đứa trẻ học Tiểu Học ở Mỹ. Phải chi ông Tiến Sĩ Alan Phan đặt câu hỏi ca sĩ  Đàm Vĩnh Hưng đã hôn ông Sư nào hay Bia Heineken sản xuất ở đâu chắc ông sẽ mất "vui". Vậy thì ông đã đề nghị cấp cho bao nhiêu học bổng MBA ? Thưa Ông !

Mạch vạn Niên