TÊN GỌI NÀO CÓ TRƯỚC ?

 

__________

Vũ Đăng Khiêm

              

Trong tiến trình sử dụng ngôn ngữ của giống nòi Việt tộc, trải qua hơn bốn ngàn năm văn hiến, tên mà chúng ta dùng để gọi Cha, bậc sinh thành, dưỡng dục là các tên gọi mà chúng ta thường gặp như : bố, ba, thầy, tía , cậu. Ở đây chỉ đề cập đến hai tên mà nhiều người sử dụng đó là Bố và Ba. Tên nào có trước ?

Trở ngược về giòng lịch sử, vào khoảng năm 2987-0258 BC, khi 18 vị vua Hùng dựng nên bờ cõi nước Nam, diện tích đất nước chắc còn nhỏ và dân số thời đó cũng chưa đông lắm. Với ý chí kiên cường tự lực, tự chủ nên nhiều lần  Tổ Tiên chúng ta đã  đứng lên chống lại ách đô hộ của phương Bắc . Trong các cuộc khởi nghĩa ban đầu đó, không thể không nhắc đến cuộc khởi nghĩa của Phùng Hưng.

Vào thời kỳ bắc thuộc lần thứ ba (623-939) khi nhà Tùy và nhà Đường đặt ách đô hộ nước ta và đặt nước ta là An Nam đô hộ phủ. Trước cảnh tham tàn, độc ác, cảnh điêu linh thống khổ của dân tộc, Phùng Hưng cùng em là Phùng Hải nổi lên chống lại ách đô hộ của người Tầu. Phùng Hưng xưng là Đô Quân, Phùng Hải xưng là Đô Bảo, hai ông cùng với hào kiệt đánh chiếm được đô hộ phủ của Cao Biền. Với sự thành công đó, tướng sĩ tôn ông là Vi Đô tướng quân. Năm 789 tức tám năm sau ông mất, dân chúng tiếc thương gọi ông là Bố Cái Đại Vương. Tên gọi này còn in đậm trong sử sách và truyền cho đến nay. Hiện lăng mộ và miếu thờ cón ở phố đầu Giảng Võ – Hà Nội, trên văn bia có bốn chữ Phùng Hưng Cổ Lăng.

Qua chứng tích vừa nêu trên, cho ta một kết luận là tên gọi “Bố” đã được dân tộc ta dùng từ thời cổ đại.

Thế thì tên gọi Ba thì sao ?

Người viết đưa ra hai giả thuyết.

Giả thuyết thứ I : Khi Nguyễn Hoàng theo lời khuyên của trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm “Hoàng sơn nhất đái, vạn đại dung thân “ nên vào năm 1558 nhờ chị xin với chúa Trịnh để vào trấn đất Thuận Hóa.

Năm 1661 đem quân đánh Chiêm Thành lập tỉnh Phú Yên.

Trong giai đoạn Nam Bắc phân tranh (1627-1775), vào năm 1692 Nguyễn Hoàng đã mở rộn bờ cõi đến Bình Thuận.

Từ năm 1698-1757, nhà Nguyễn đã lấy đất Cao Miên, lập ra sáu tỉnh Nam Việt.

Từ đó chúng ta suy ra hai điều :

Tất cả những người đã theo Nguyễn Hoàng vào lập ấp phía nam chắc chắn tên gọi bố vẫn được dùng.

Khi vào sống chung với hai dân tộc Chiêm Thành và Cao Miên, chắc chắn có sự pha trộn ở một số lãnh vực nào đó, phải chăng từ đó từ “Ba” xuất phát. Hoặc các chúa Nguyễn vì muốn tách rời hẳn mọi ảnh hưởng của chúa Trịnh mà ra lệnh cho đổi cách gọi chăng ?

Giả thuyết thư II : Vào năm Giáp Tuất 1884 khi triều đình Huế ký  hòa ước Patenôtre nhường Nam kỳ cho Pháp thì Việt Nam ta ở trong tình trạng : Nam kỳ là đất thuộc địa, vì là thuộc địa nên người Pháp nắm hết mọi lãnh vực, tiếng Pháp vì thế đi sâu vào nhiều sinh hoạt,  tiếng papa và maman chắc khá phổ biến trong giao tế, để Việt hóa, phải chăng papa đã thành ba chăng ?.Hoặc cũng có thể do ảnh hưởng của thổ nhưỡng đất đai trù phú, sông rạch nhiều cá, lắm tôm...Làm chơi ăn thiệt nên tiếng cưới ha...ha...luôn thoải mái buột ra trong giao tiếp thành ra âm A át âm Ố  và bố biến thành ba chăng ?

Dầu bố hay ba thì tình cảm của cha mẹ lúc nào cũng là tình cảm thiêng liêng mà Thượng Đế đã đặt vào lòng con người, nhất là đối với dân tộc chúng ta. Do đó không thấy lạ khi “Tam đại đồng đường”.

Trước khi chấm dứt đoản văn này, xin mời đọc :

 BA EM.

Ba em vất vả đêm ngày,

Em thương Ba lắm, tình này em mang.

Mỗi khi em dậy muộn màng,

Ba thường âu yếm gọi vang cả nhà .

HAPPY FATHER’S DAY.

         (Father)

F-For every second of my life.

A-And all through the rain or sunshine.

T-Today and tomorrow you always give me advice.

H-How much you care about me 

E-Enriching my knowledge for future sight.

R-Reaching a high standard of life.