Đọc lại - Những cái Tết năm xưa của Chị em tôi

__________

Kiên Giang Tiểu Thư 

Em  đứng lại bên cầu thương dĩ vãng

Nghe lòng mình cây cỏ ngập hoang vu

(Hoài Khanh)

 Lá thư từ bên nhà của Má  đến với tôi vào buổi chiều cuối năm nơi đất khách .Tháng hai .Winnipeg đang mùa đông . Bên ngoài tuyết đang rơi trắng trời ,trắng đất  .Trên bàn thờ đèn đuốc sáng choang . Mâm cơm rước ông bà về ăn Tết  vẫn còn đó . Khói hương  thoang thoảng  trong gian phòng mà buổi chiều ba mươi xứ người buồn và lạnh lẽo hơn bao giờ hết .  Tôi đọc tiếp trang thơ  của Má  . Nước mắt nhạt nhòa …."Tết sắp về . Bao mùa xuân rồi hở con ? Hình ảnh các con từng đứa một hiện về về với Má trong chiều nay . Má thèm sống lại những tháng ngày năm xưa mà bây giờ Má thấy là cả một trời hạnh phúc . Mới Đông Chí hôm qua . . Ngồi vò bột nấu chè cúng mà nước mắt của Má không cầm được . Má nhớ con Vân . Má nhớ thằng Thuận . Thằng Lộc . Má nhớ con , Trời ơi Má nhớ các con của Má . Từng đứa một .Nhìn chỗ nào trong căn nhà cũng thấy đâu đó hình ảnh của các con  . Câu thơ nào năm xưa làm Má ngùi ngùi tấc dạ.

Khứ niên kim nhật thử môn trung

Nhân diện đào hoa tương ánh hồng

Nhân diện bất tri hà xứ khứ

Đào hoa y cựu tiếu đông phong

(Thôi Hộ)

Tôi thả hồn mênh mông theo từng dòng chữ , lòng rưng rưng như cùng Má khóc, cười ngược dòng thời gian trở về những mùa xuân xa xưa nơi quê nhà …

Rằm tháng chạp rồi . Buổi sáng trời gây gây lạnh . Cho đám con gái hay làm dáng như chị em tui có dịp khoác thêm chiếc áo cánh bằng len bên ngoài cho dáng thêm xinh . Tui thì điệu nhứt trong đám con gái của má bởi vậy lớn lên đi làm tui có nhiều áo len lắm . Xanh vàng, đen tím . Đủ màu . Đủ kiểu.  Má mới cúng Đông chí từ tuần trước .. Đã hai mươi tuổi rồi mà sao tui cũng giống như hồi nhỏ vậy á , tui thích ngồi bên Má vò những cục bột nho nhỏ vo cho tròn để thả vào nồi nước sôi mà má gọi là ỉ .  Tui mê ăn chè ỉ hơn chè xôi nước . Hồi xưa lúc còn bé tí mỗi lần Đông chí là chị em tui mừng lắm  . Được ăn chè . Được Má cho ngồì kế bên phá bột và bên bếp lửa hồng chị em tui nghe Ngoại kể chuyện đời xưa . Cái chén chè ỉ của tui lần nào cũng đòi má cho thêm nước cốt dừa và mè rang . Ui cha cái mùi nước đường gừng hòa với nước dừa và mè sao mà ngon kỳ cục . Má nói bao nhiêu tuổi là ăn bao nhiêu viên . Má nói ăn để chịu tuổi. Mỗi chén chè ỉ má múc cho mỗi đứa một viên bánh xôi nước (lẽ ra phải goị là bánh trôi nước nhưng cả nhà Nội Ngoại Ba Má ai cũng gọi thế riết rồi nói quen luôn cái sai đi) to bằng cái chén chung nhỏ có đậu xanh bên trong thơm lừng . Đậu xanh má luộc chín , sau đó má đánh cho mịn đem xên với nước cốt dừa và đường thốt nốt nên béo mà thơm hết biết . Ba tui là công chức làm việc ở Tòa hành chánh tỉnh . Đời sống gia đình công chức với đồng lương nhất định . Con đông , bởi vậy muốn tiết kiệm đỡ tốn tiền, cái gì má cũng bày ra làm lấy một mình . Má cứ hay nói  "cái đám con nhà nầy ăn như tằm ăn lên  mỗi  thứ cứ "ra chợ mua chịu làm sao cho thấu” .  Chị em tui tất cả là chín đứa  . Tui nhớ hồi còn nhỏ cứ mỗi lần Tết đến nội cái chuyện may áo quần mới cho đám con ăn Tết là má cũng đủ mệt . Mỗi đứa năm nào cũng phải có bốn bộ đồ mới cho chiều ba mươi và mùng một mùng hai mùng ba  Tết . Má cũng khéo tay hết biết .  Mặc dù không phải là thợ may vì Má có biết đo, biết cắt là làm sao . Hồi còn con gái Má phụ Ngoại trông coi cái gian hàng bán Trầu cau ngoài nhà Lồng Chợ Rạch Giá .Có biết may vá gì đâu . Rồi Má gặp Ba, hai ông bà đối đáp thơ thẩn sao đó, rồi thành vợ thành chồng, cho ra đời tù tì mỗi năm một đứa . Nếu còn đủ cả thì gần chục đủ đầu , chớ phải chơi đâu . Đám chị em tui thừa hưởng cái thơ thẩn, văn chương của đấng sanh thành . Vậy mà nhiều lúc thấy đám con gái của Má như sống trong mộng trong mơ , nhất là sau 30 tháng 4-75 thấy tui ngồi nắn nót chép những bài thơ bằng mực tím Má nói lẫy " hỏng biết tụi bây giống ai nữa , thời buổi gạo châu củi quế nầy, ngồi  làm thơ bán mà ăn nghe con". Má chịu khó lắm . Quần áo tụi tui má may cái nào cái nấy mặc vừa chiến mới là ngộ.  Số là Má nhờ cô Năm Hiên  kế bên nhà cắt cho chị em tui mỗi đứa một cái rập áo . Rồi cứ như vậy mỗi năm Má nới thêm ra mà Má nhắm chừng sao cho vừa với sự tăng trưởng kích thước của tụi tui . Bởi vậy hồi nhỏ chị em tui áo  lúc nào cũng có một kiểu , một thứ vải . Con gái thì kiểu bâu tròn tay phùng, con trai thì áo sơ mi . Lớn lên một chút như chị Hai tui Má cũng ráng chắt chiu mua xấp lụa nội hóa đưa cho chị Cúc thợ may trong xóm may cho con gái chiếc áo dài để mặc với bạn bè trong ngày đầu xuân .  Những ngày sắp Tết nhà tui vui làm sao . Sau khi đưa ông Táo về Trời là nhà tui đã  rộn ràng chuẩn bị đón xuân sang . Mấy tuần trước Tết Má đã vào ruộng với Ngoại ở Ngọn Vàm Trư làm mấy khạp dưa muối để dành ăn Tết . Củ cải trắng Má cũng phơi cho mấy  nia để năm nào Má cũng làm dưa món để Ba ăn kèm với bánh Tét . Tui thì chỉ thích bánh Tét nếp trộn với đậu trắng , xào nước cốt dừa , nhưn đậu ngọt và nhưn chuối .  Má chỉ gói bánh nhân đậu mặn với thịt ba rọi, mà thôi  Có đòn Má lại cho trứng vịt muối và lạp xưởng cùng trứng cút và nấm đông cô vào theo kiểu người Tàu ăn cũng ngon lắm . Má nói trong vườn Ngoại có sẵn chuối để Ngoại gói rồi xin Ngoại vài đòn cúng Giao Thừa và mùng một Tết . Vì vậy nên năm nào trong quê ra Ngoại cũng lụm cụm mang ra cho cháu Ngoại mấy đòn . Trước cúng , sau ăn . Má còn làm mấy keo kiệu để ăn cặp với thịt kho dưa giá nữa . Năm nào cùng vậy, cỡ 23 hay24 sau khi đưa ông Táo về Trời là Ngoại cho mấy người làm công trong  vườn họp lại  tát đìa để kiếm cá ăn Tết .  Có năm cá lóc con nào con nấy bằng bắp tay thấy mà ham . Năm nào cũng như năm ấy, nồi thịt kho cá lóc với trứng vịt và thịt đùi ăn tới chiều mùng ba đưa ông bà đi cũng còn phân nửa . Ngoài ra còn cái món mà Má không bao giờ quên là món cơm rượu của tui . Má làm cơm rượu khéo lắm  . Không cần nấu thêm nước đường vào mà keo cơm rượu của Má đến ngày thứ ba là nước tươm ra đầy ắp thơm lừng . Một công mà hai chuyện . Má lấy nước cơm rượu má ủ bột làm  bánh bò cúng tối  Giao Thừa  . Bánh bò của Má cái nào cái nấy nở phê phê thấy mà thương . Má còn làm bánh bò khoai tím đẹp như bánh thửng vậy đó . Mấy tai bánh nở xòe oằn xuống như những cánh hoa lan. Tui thích nhứt là ăn bánh bò chan nước cốt dừa thắng bỏ thêm chút hành lá , rải thêm chút đậu phọng rang giã nhỏ . Ngon tới bến luôn . Vườn nhà Ngoại có trồng mãng cầu . Gần Tết  trái chín đầy cành thấy mà ham  . Má lựa trái nào chín cây mà gai nở đều má đem làm mứt . Má làm cả mứt cà , mứt gừng, mứt chùm ruột  nữa để đãi khách và dành cho ông Ngoại uống trà  tới ra giêng cũng  còn .. Con Vân , con Điệp năm nào cùng òn ỉ Má làm mứt dừa cho tụi nó . Mứt dừa của Má thì hết xẩy . Má lựa dừa non mà làm, nên cọng mứt ăn không xảm như ba cái mứt bán ở chợ. Má coi vậy mà điều binh khiển tướng rất là hay . Trong nhà ai có việc nấy . Cây mai trước nhà Ba đã lặt lá từ rằm tháng chạp .  Hai chậu mai chấn thủy Ba cũng cắt xén cho gọn gàng lại  . Cái loại  Mai nầy cánh trắng phau nhỏ li ti thế mà hương thơm thanh thoát lạ thường . Mùi nó không gắt quá như Dạ Lý Hương. Mấy ngày trước Ngoại ở trong ruộng ra cũng mang cho Ba một cặp quất đã có trái lú nhú xanh xanh đầy cả cây . Má thì thích bông Vạn Thọ hơn . Hồi chiều Má bảo Má thấy ở dưới chợ cầu Tàu Mỹ đã có mấy cái ghe chở Vạn Thọ từ Long Xuyên vô bán chợ Tết rồi . Dọc theo bờ sông chạy dài từ cầu sắt Ong Đình Ký chợ hoa Tết  đã bày ra , đủ màu đủ sắc như báo hiệu mùa xuân sắp sang . Loại Vạn Thọ Cúc cái nào cái nấy lớn thấy mà mê . Má bảo Ba phải mua một cặp để chưng trong ba ngày Tết mới được . Má hối Ba  sơn nhà sơn cửa , quét váng nhện bù hóng cho sạch sẽ  .

Tết đến cái bàn thờ trước nhà là cả một  chăm sóc rất là cẩn thận  của Má . Cái lục bình lớn màu xanh lục trên bàn thờ mà trải qua bao nhiêu đời con cháu vẫn còn đó, như một nhắc nhở hình ảnh Tổ Tiên của gia đình . Năm nào Má cũng vào Ngoại chặt mấy nhánh mai lớn  sau vườn đem về mà chưng trên bàn thờ . Sau vườn nhà Ngoại là một rừng Mai . Nội cái chuyện Ngoại lặt lá cho Mai trổ bông cũng là mệt . Ngoại trồng mai để ngắm , để chưng trong ba ngày Tết chớ không bao giờ chặt Mai đem bán hay cho bất cứ ai . Ngoại hay nói "Hoa , nhất là hoa Mai mà đem bán là con gái trong nhà mất duyên . Còn đã là may mắn thì nên giữ lấy cho mình , ai lại đem cho bao giờ". Con Điệp nó cười và nói “Ngoại dị đoan dễ sợ mà may mắn thì “y” mờ Ngoại” .Ngoại vừa nhai trầu mà cũng mắng yêu đứa cháu Ngoại liếng khỉ nhất nhà  "Tổ cha mầy tao dốt nát thì biết mai là mai chớ không cần dài ngắn làm gì". (Trong đám chị em tui con Điệp là liếng khỉ số một . Nó phá nghịch trời luôn . Nhớ mùng ba Tết năm đó chiếc xe xích lô của chú Ba Guốc đậu trước nhà để nghỉ ăn cơm trưa . Con Điệp nó diện bộ đồ vía nhảy lên chạy vòng vòng thị xã chơi, làm ba ngày Tết mà Chú Ba Guốc khóc bù lu bù loa  tưởng là xe đã  bị ăn cắp) . 

Má còn mua chanh mua khế cho Ba chùi lư với mấy cặp chưn đèn . Má cứ bắt Ba chùi đi chùi lại cho đến khi nào nhìn bộ lư sáng choang Má mới vừa lòng  . Cái dĩa quả tử của Má trong ngày Tết là cả một sự chọn lựa  rất là công phu của Má . Tui thích đi chợ Tết ban đêm với Má để xem  Má nâng niu lựa từng trái quít , trái dưa .  Dưa hấu má phải lựa trái nào thật lớn thật tròn và má tin rằng trái dưa cắt ra trong ngày đầu năm phải đỏ để lấy hên cho cả năm . Cái màn đãi đậu . bóc vỏ hạt sen đậu phọng tui ghét nhứt vậy mà năm nào Má cũng trấn cho tui lãnh cái job nầy . Tui chỉ khoái sau khi đậu đã đãi xong là Nội xên đậu để làm bánh ít . Tui cứ chờ để vét xoong, vét những miếng đậu dính dưới đáy nồi . Cái mùi khen khét mà ngon hết biết . Mấy chị em mỗi đứa một cây muỗng cạo . Cho đến cái nồi không còn miếng đậu nào mới thôi. Những ngày còn thơ sao mà êm đềm, hồn nhiên, vô tư đến thế. Năm nào cũng thế má gói cả trăm bánh ít . Nhân đậu có , nhân dừa có . Tui thì  mê nhứt là bánh ít nhân dừa  của Má. Dừa má nạo khéo lắm không cho nát . Má lựa dừa trái nào mới vừa khô để cho cơm dừa còn mềm . Rồi dừa má trộn thêm một ít mứt bí băm nhỏ với đậu phọng rang giã nhỏ và một ít tai vị nướng xay mịn cho thơm . Xong má xên với đường cát trắng với lửa riu riu cho đến khi dừa quện lại có thể vo tròn từng viên làm nhưn bánh . Còn bột bánh ít má làm tỉ mỉ lắm . Sau khi xay nếp xong Má để cho bột lắng xuống . Ngày hôm sau má bỏ lớp nước trên mặt bột mà thay vào lớp nước mới . Làm như vậy cho hai ba ngày rồi sau cùng Má mới bỏ bột vào bao vải mà má gọi là cái bồng bột (tui cùng không hiểu tại sao gọi như vậy nữa ) mà vắt cho kỹ để lấy bột . Sau đó Má lấy cái thớt cối đè lên tảng bột cho thật ráo nước . Má bảo làm như vậy bột mới dai, trong, mà bánh lâu hư . Mà thiệt vậy bánh ít của Má để tới ra giêng cũng không hề hấn gì mà ngon hết biết . Bột dai mà trong vắt nhìn cái bánh là thấy thèm . Má còn cắt khoai môn thành từng sợi nhỏ và dài trộn vào bột trước khi gói bánh mà Má gọi là bánh ít gân . Má khéo bao nhiêu thì con gái của Má bạch tuộc bấy nhiêu . Nhà công chức không giàu có như người ta nhưng chị em tui sướng lắm . Tết nhứt công chuyện đăng đăng đê  đê như vậy  mà con của Má cứ tà tà như Tiểu Thư , chỉ lẩn quẩn cho Má sai vặt mà thôi .. Cả một đàn con của má chưa đứa nào nấu được cho Má một bữa cơm nào . Mà Má lại  lúc nào cũng bênh vực che chở cho đám con gái mỗi lần bị  Ba la . Má nhỏ nhẹ bảo Ba “Để cho con nó học ông à . Mấy cái chuyện bếp núc nầy học mấy hồi ông ”…  Trong đám con, con Vân là giống Má nhất . Em khéo như Má . Em làm thơ dễ thương như Má . Cái vóc dáng của em hồi bé xíu thấy ghét lắm . Em mũm mĩm và xinh vô cùng, thằng Thiện hay bảo  "cái mặt con Vân tròn quay như cái bánh men của Má nướng" .Bánh men của Má thì ngon khỏi nói . Cái bánh nở phồng mà cái đít nhỏ xíu , Cắn vào một cái ôi cái mùi thơm beo béo từ nước dừa tỏa ra . Cứ thế mà tù tì thùng bánh men của Má chị em tui thanh toán mười lăm  phút là xong . Sở dĩ thằng Thiện nói vậy vì  Má  chuyển bụng sanh em lúc Má đang nướng bánh men . Ba ở sở làm không có ở nhà . Đưa Má đi nhà thương không kịp, tui quính quáng chạy qua hàng xóm kế bên  nhờ bà mụ vườn không có license sang đỡ đẻ cho Má . Lần đầu tiên trong đời tui thấy cái đau đớn của người đàn bà lúc sanh con thiệt là kinh khủng . Câu hát nào ngày xưa Má ru tôi ngủ thấm thía hơn bao giờ hết  "Đàn ông đi biển có đôi,  Đàn bà đi biển mồ côi một mình"

Trời ơi đàn bà đi biển mồ côi một mình khủng khiếp như thế sao ? Mặt Má nhợt nhat. Xanh như tàu lá .Tui sợ đến phát khóc luôn . Lúc đó tui mới 11 , 12 tuổi thôi . Rồi tui nghe tiếng bà Tám Lô la lên . Bây ơi vô đây coi , con nhỏ sanh bọc điều. Tui ghé mắt vén màn nhìn vào tui thấy cái bọc hường hường . Rồi tiếng khóc oa oa vang lên . Tui nghe bà Tám nói mấy đứa đẻ bọc điều khôn lắm . Sung sướng lắm.  Em sung sướng đâu thì chưa biết chớ lúc đó tui khổ quá chời vì phải thanh toán cái thau bột còn đầy ắp dang dở của Má .  Tui tưởng dễ lắm. Ai dè tui nướng làm sao mà thành quả là một đống bánh men xẹp lép .. Mấy chị em xúm lại ăn đã đời . Từ đó sợ bánh men luôn …. Rồi em tôi lớn lên . Em dễ thương như những vần thơ em viết . Tôi cứ nhớ hoài mùa xuân cuối chị em bên nhau . Buổi sáng . Bên khu vườn sau nhà hoa bí vàng ngát lối đi .Từng cánh bướm chập chờn trong nắng ban mai . Em ngắt  cánh hoa màu vàng ngát em cài lên tóc tôi và em nũng nịu bảo "Chị sắp đi rồi . Bên đó biết có hoa nầy không hở chị ? Mỗi lần chị nhìn hoa bí chị nhớ đến Vân nghe". Thương em biết mấy cho vừa , tôi khe khẽ hát bài hát lần nào ai đó đã hát cho tôi nghe.   Của một thời mới lớn . Mà tuổi thơ còn thơm ngát mùi giấy mực, trinh nguyên của tuổi học trò.

…. Nhớ lúc tan trường

Cùng nhau bắt bướm

Bướm bay rồi  em khóc trong tay

Em giận tôi bắt đền chùm hoa bí

Hoa bí vàng

Tôi yêu nàng

Chưa biết nghĩa yêu thương ….

( nhạc Trúc Giang)

Thế mà đã mấy mươi năm trôi qua  . Sau cơn Hồng Thủy tháng tư 1975 , Má yếu đuối một thân một mình lại đi  biển . Biển đời trăm đắng nghìn cay, Má chống chỏi ngược xuôi , nuôi  đàn con dại . Ba tôi đã qua đời trong cảnh nước mất nhà tan  . Trong vận nước điêu linh lúc bấy giờ  Nội , Ngoại cùng bỏ Mẹ con tôi theo Ông theo Bà .Thằng Nghĩa em kế tôi thì đã anh dũng hy sinh nằm xuống ở Mùa hè đỏ lửa nơi chiến trường An Lộc.. . Chị em tôi còn lại đứa chân mây, người góc biển . Mới đó mà đã hơn ba mươi năm qua . Như một giấc mơ . Dòng đời biết bao thay đổi . Còn đâu những cái Tết đầm ấm xa xưa nơi quê nhà . Bao mùa xuân hờ hững trôi qua . Bao lần Tết đến . Một mình Má  vò võ ở lại trong căn nhà xưa đón xuân với chất chồng kỷ niêm ….  Nhìn lên bàn thờ , lung linh trong ánh nến chập chờn của đêm trừ tịch tôi thấy  hình ảnh Ba nghiêm trang với áo dài khăn đóng đang thắp hương  để đón giao thừa . Tôi thấy từng hình ảnh của chị em tôi . Tôi nghe tiếng cười ròn tan của thằng Thiện , tôi thấy con Điệp với bộ đồ may kiểu mới cài thêm cái cà vạt và sợi dây nịt ngang hông, làm cho con nhỏ ngỗ ngáo, bướng bỉnh vô cùng . Tôi thấy lại khuôn mặt hồn nhiên của con Vân , thằng Lộc khờ, thằng Thuận Thỏ.   Tôi nghe tiếng pháo đì đùng văng vẳng đâu đây . Tôi nghe tiếng mõ ,tiếng chuông . Buổi khai kinh đầu năm của Má . Tiếng ông Bắc Kỳ người dưng khác họ của tôi  vang lên đưa tôi trở về thực tại :

- Mẹ con Ty ơi Giao thừa rồi kìa . Sửa soạn cúng  nha em  . Anh  đã pha trà sắp bánh trái lên bàn thờ xong rồi . Cúng xong mình phone về Việt Nam mừng tuổi Má  em nhé . Chắc Má đang chờ mình.

Tôi xếp bức thư lại ,thay chiếc áo dài  mới . Đến bàn thờ thắp nhang , gióng tiếng chuông đầu năm .Tiếng chuông trầm, bổng  ngân nga trong đêm trừ tịch như thay cho tiếng pháo đầu năm cho tôi  nghe lòng ấm lại .Nhà tôi ôm đàn lên , hát lại khúc nhạc xưa thuở nào . Giọng anh trầm buồn hơn bao giờ hết .Tiếng đàn réo rắt . Cung điệu bổng trầm vang lên, cho hồn tôi chơi vơi . Cho quê nhà  gần với tôi hơn lúc nào hết.

….    Nhớ cố hương xao xuyến tấc lòng bao nghìn năm

Vết bước đi trên phiến đá mòn còn in dấu

Từ bóng cây ngôi mộ bên đường

Từ mái tranh bên đình trong làng

Nguồn sử xanh âm thầm vẫn sống

Bao mối thương vang dậy trong lòng ….

(Lê Thương)

Tôi ngả đầu bên vai chàng .Ngòai trời những bông hoa tuyết lả tả  lạnh lùng rơi trong đêm vắng . Thêm một mùa xuân tha hương lại đến  . Đêm xuân viễn xứ thật buồn ….