Tết về nhớ món xà bần quê em

_________________

Viết khi nghe câu chuyện thật dễ thương của Chị Trần Nguyễn Hương Giang nhân một lần tình cờ gặp nhau tại Edmonton
Thân ái tặng chị Hương Giang và cũng để  tặng các đôi uyên ương Tình Bắc  DuyênNam của Trang nhà Tha Hương nhân dịp Xuân về....và để nhớ món xà bần của Nội  bên nhà cùng những mùa xuân đầm ấm một thuở  xa xưa ngút đầy kỷ niệm ....

Kiên Giang Tiểu Thư

******************

Ngày tháng sao mà vùn vut trôi qua mau quá. Lụi đụi mà đã cuối tháng chạp. Hôm nay là 23 ÂL rồi. Kiên Giang Tiêủ Thư tui  đã  cúng kiến xong để đưa ông Táo về Trời chiều nay. Cúng ông Táo thì phải có cá chép.  Xứ này làm gì có cá chép tươi mà cúng.  Thế mà ông Bắc kỳ người dưng khác họ của tui cũng rán đi rinh cá đông lạnh về để cúng cho đủ lễ. Ổng là vậy. Ổng hay nói:

- Không cúng thì thôi. Đã bày ra cúng kiến thì đâu cho ra đó, phải cho đàng hòang ,phải cho đủ lễ đủ bộ. Cái điệu mà cúng như trả nợ quỉ thần thì Trời Phật nào mà chứng giám cho mình”.

Ổng đang lui cui hạ tất cả chưn nhang trong mấy cái lư hương trên bàn thờ xuống  lau chùi cho sach sẽ để chuẩn bị  trang hòang  bàn thờ trong ba ngày Tết .

Ổng được nhứt là ba cái chuyên cúng kiến ngày kỵ.,  ngày Tết. Ông cố bà sơ, bà sờ  ông sẫm  chết ngày nào là ổng cũng nhớ vanh vách hết á.  Gần tới ngày là ổng thông báo cho tui để tui làm cỗ cho ổng cúng. Từ ngày”Thiếp theo chàng dìa dinh” coi bộ tui cũng đảm đang ra phết (nghe tui mà nói vậy thế nào ổng cũng tức và nói: khen mình ên  hà). Bên  trong nhà bếp con gái lớn tui đang xên  nồi mứt gừng để đêm Giao Thừa cúng bàn thờ Phật. Mùi gừng cay cay ngào ngat  thơm  nức căn phòng ăn. Nghe mùi  gừng ngon quá  cầm lòng không đậu,ổng chạy vào định bóc một miếng ăn thử. Cái tật của ổng tới già cũng không bỏ, hễ  nghe mùi đồ ăn là chạy liền vào bếp để bóc. Tui nghe con nhỏ la oải oải: 

- Bố hỏng có bóc à nhe con làm để cúng đó à. Con mét mẹ cho Bố coi Mẹ ơi me…

. Ổng tẽn tò, tiu nghĩu vậy mà còn ráng nói  cho đỡ quê:

-Thì mình phải thử trước chớ con coi có ngon không rồi mới dám cúng ông bà trời Phật  chớ bộ.

Tui đẩy ổng đi  và nói: 

-Hỏng có bộ có tịch gì hết á, thôi ông mần  ơn đi làm mau mau cho tui nhờ,  tứ bề còn đăng đăng kia, trời tối mù tối mịt rôì kìa.

Ổng hơi quê còn bày đặt vớt vát, nói thơ nói thẩn  mà tui tưởng ổng bắt đầu xàng xê  xuống câu vọng cổ:

-Ầu ơ tay bưng dĩa muối chấm gừng… mà … gừng cay muối mặn tụi mình đừng á… bỏ nhau”.

Tui nguýt ổng một cái thiệt dài rồi nói: 

- Thiệt tình là già mà không nên nết, hỏng sợ con cái nó cười.

Mùa đông. Trời tối rất sớm.  Còn mấy ngày nữa là Tết rồi.  Tết nhứt gì mà buồn gần chết . Phố phường, đường xá vắng tanh  như chùa bà đanh. Tuyết ơi là tuyết. Tuyết trắng cả phố phường. Nhớ hồi ở bên đảo  qua mới có mấy ngày. Đang say sưa ngủ bỗng nhiên ổng  dựng tui dậy. “Dậy em, ra coi tuyết rơi kìa đẹp lắm em ơi”. Tôi lồm cồm ngồi dậy. Qua khung cửa sổ một bức tranh đẹp lạ đẹp lùng mà lần đầu tiên tui thấy trong đời.Tui sững sờ ngắm từng lọn tuyết bay bay trong gió mà  tưởng chừng như mình đang lạc vào cảnh thiên thai. Nhớ ngày còn đi học một lần đi xem phim Doctor Jivago với người tình Lara trong khung cảnh tuyết phủ mit mùng tui mơ một lần  được nhìn thấy cái khung cảnh rồ man tích đó.

 Thế mà bây giờ tui sợ tuyết gần chết.  Hồi nãy trên đường từ sở làm về nhà tui với ổng cùng đã ghé chợ Việt Nam mua lá chuối, gạo nếp để chuẩn bị gói bánh. Tuyết đổ từ  sáng đến giờ cũng dầy mấy tấc. Mấy cái xe ủi tuyết của nhà nước làm việc liên tu bất tận cũng đâu có thấm tháp gì. Ôi tay xách nách mang lăn lội cả hai ba cái chợ tui mới mua đủ đồ để cúng.  Năm nào thì cũng bao nhiêu món đó . Tui muốn nấu cái món gì đó khác khác một chút . Ôi! chu mẹt ơi tui nhớ ra rồi. Trời đất quỉ thần ơi cái món nầy tai sao tới bây giờ tui mới nhớ nè trời. Tui phải nói liền cho ông Bắc Kỳ của tui biết ngay cho ổng mừng (mà hỏng biết ổng có mừng hông nữa. Ổng là dân Bắc Kỳ ăn cá gô cây mờ). Từ trong bếp một tay  phụ con gái đảo nồi mứt. Tui  réo ổng liền:

-  Nè anh ơi! em  nhớ rồi. Tết năm nay để thay đổi không khí em quyết đinh rồi  anh ơi.

 Tui thấy ông người dưng Bắc Kỳ khác họ  của tui  quay phắt liền  lại. Tui biết là ổng cũng hơi hết hồn, hết vía mỗi lần nghe tui có một quyết định mới. Tuy vậy ổng cũng mát mẻ, bày đặt hỏi tui:

-  Quyết định gì vậy em.  Vợ anh mà đã quyết định thì chắc phải là quan trọng ghê gớm lắm chớ chẳng phải chơi đâu.

 Thiệt tình mà nói gắn bó cuộc đời với nhau nơi mảnh đất tam dung nầy gần 30 năm nay ổng cũng thuộc nằm lòng mỗi lần mà nghe tui  nói tui quyết định làm cái gì là tui làm bằng được. Ổng cũng ớn lắm. Có nhiều cái quyết định của tui cũng làm ổng xấc bất xang bang chớ chẳng phải chơi đâu.

 Tui làm điệu, hơi ỏng ẹo một chút, nhoẻn miệng cười một cái làm duyên . Đặt tay lên bờ vai ổng, tui thỏ  thẻ bảo:

-  Năm nay em sẽ nấu món Xà bần ăn Tết  đó. Anh chịu hông?

 Tui nghe một cái bịch.  Thì ra cái kíêng đeo mắt của ổng  đang cầm trên tay rớt xuống đất từ lúc nào. Miệng ổng há hóc ra.  Cúi xuống nhặt kíếng. Đeo xong ổng lắp ba lắp bắp,cà lăm cà lặp hỏi lại tui:

-  Trời đất. Em nói.. nói.. nấu …nấu cái món gì..gì nào?

Tui tức quá tui la thiệt lớn:

-   Chời ơi. Em nói vậy mà anh không nghe gì hết á.  Em  nói em sẽ nấu món xà bần  cho tụi mình ăn Tết. Đơn giản lắm, chấm hết.

 Ổng nhìn trân trân tui.  Chắc là ổng tưởng tui tửng rồi.  Trời Quebec mấy hôm nay có bữa –48 oC. Bộ  lạnh quá rồi bà vợ tôi mát dây hay sao mà Tết nhứt bày ra nấu cái món quỉ quái  gì mà cái tên nghe thần sầu quỉ khóc quá, mà tôi chưa từng nghe qua trong lịch sử suốt cuộc đời hai lần di tản của tôi.  Hơi lấy lại bình tĩnh ổng bảo:

-  Đơn giản hay là đang giởn hở bà nội tướng của tui. Món gì mà cái tên nghe tản thần vậy em. Em là người sáng chế ra hở? Món nầy anh chưa có thấy trong menu mấy nhà hàng Việt Nam bao giờ.

 Thiệt  tình. Tội nghiệp ổng.  Tối ngày, quanh năm suốt tháng ổng cứ lẩn quẩn bên  dĩa rau muống luộc chấm mắm tôm, ổng đâu biết gì hơn những đặc sản của quê tui. Bản tính của dân Nam kỳ tui chơn chất thiệt thà bao nhiêu thì tên goi đặt cho món ăn  cũng giản dị bấy nhiêu. Như bánh đổ vào chảo nghe cái xèo gọi là bánh   xèo. Còn có thứ bánh đổ vào khuôn có từng lỗ nhỏ, chờ cho khuôn nóng cầm vá bột đổ vào nghe một tiếng khot vang lên người ta đặt tên bánh là bánh khọt. Đơn giản lắm. Món xà bần cũng vậy.Bao nhiêu thứ đổ chung vào nhau tạ pí lù nên gọi là xà bần. Không biết dân  Bắc Kỳ có mấy ai biết cái món nầy không chớ riêng tui  dân Nam Kỳ, tui mê cái món xà bần nầy  chết luôn.

  Nhớ những mùa xuân xa xưa  năm nào mùng 3 Tết Nội cũng sai tui ra chợ mua thêm tần ô, cải bắp trắng, cải ngot, để Nội nhúng thêm vào nồi xà bần. Nồi xà bần của Nôi tuyệt vời. Ngon khỏi chỗ chê.  Mâý ngày Tết Nội  cấm không cho chị em tui đụng vào.. Muốn ăn thì Nội múc cho. Nội nói tui bây quậy vào, nước đục xui cho cả năm. Mà thiệt. Không biết  Nội làm sao mà  với lỉnh kỉnh bao nhiêu thứ như  chương trình  Tạp lục Tùng Lâm vậy mà nồi xà bần của Nôi trong veo thấy mà mê. Những món ăn sau bữa cơm rước ông bà về  ăn Tết còn  dư lại Nội đổ chung tất cả vào một cái nồi  đất thật to nào là canh giò heo hầm măng khô hành tây bach quả nè. Đĩa  mực tôm  xào đâu que  với cà rốt cắt hoa với tộ khổ qua nhồi giò sống. Rồi thêm chả cua bún tàu  thơm phức của má tui nữa .Thố  gà tiềm  hầm với  hạt sen, táo Tàu, nấm đông cô cùng củ năng trúng cút   cũng cho vào đó luôn một thể. Ngay cả những khoanh giò lụa. Những lát chả chiên, những miếng chả cá vàng ngậy cũng được thả hết vào nồi xà bần của Nội chỉ trừ gỏi hay thịt kho là Nội chừa lại. Tôi còn nhớ mỗi lần Tết tôi là đứa cháu hay quanh quẩn trong nhà bếp với Nội để được Nội sai vặt và lâu lâu được Nội thưởng công cho một cuốn chả giò  mà  Nội  lỡ tay trở không đều bị  hơi cháy. 

 Ngày Tết món xà bần là của Nội, má tui cũng  còn không dám đụng tới  nói gì tới chi em tui.  Bao nhiêu thứ lỉnh kỉnh đổ chung vào thế mà không biết làm sao  tất cả các hương vị của bao nhiêu món ăn đó có một sự kết hợp hết sức hài hòa đồng điệu  của âm dương ngũ hành. Kim  Mộc Thủy Hỏa Thổ sao đó  ( cái chữ âm dương ngũ hành là tui bắt chước ổng đó nghe. Ổng đụng tới một chút là  hay nói Tử Vi  cho  ta đây có vẻ cao siêu, huyền bí !!). Tui thì khỏi cần biết  Kim Mộc Thủy Hỏa Thổ là cái  giống gì nhưng mà  thay vì cay đắng ngot, bùi, chua, chát nghe nó thường lắm thì tui dùng chữ âm dương, ngũ hành cho nó  có vẻ thông thái, trí thức hơn . Thiệt là điếc hay ngóng, ngong hay nói là tui. Dốt hay nói chữ cũng là tui) mà dưới ngon lửa riu riu  và bàn tay chăm sóc, nêm nếm của Nôi sau vài tiếng đồng hồ trở thành một món ăn mùi vị hấp dẫn  lạ lùng. Sau khi nhúng tần ô hay cải bẹ trắng vào nồi xà bần xong. Bắt một bát bún nhỏ nghe rồi bỏ  chả cua, tôm, mực, giò sống v v.. cái gì mà ban thích trong nồì xà bần á, bạn baỳ trên lớp bún  như một bưc tranh sơn thủy. Nước  dùng trong vắt, sóng sánh một màu  vàng ánh đang nóng bạn chan vào nghe. Uí chà! Thêm một chút tương đen chút  tương ớt  nè, bỏ thêm vài lát ớt hiểm nhe, vắt thêm miếng  chanh. rắc thêm miếng hành phi, rải thêm tí ngò hành lá là lá la  ui cha mẹt ơi bạn có một tô xà bần dzách lầu. Các bạn tui quen biết bên nầy có lần tui nhắc món xà bần ngày xuân có người trề môi, nói rằng tai quê nhà mình nghèo quá nên mới ăn uống như vậy. Chứ bên nầy đồ ăn ê hề ai mà ăn những món ăn thiu dư thừa như vậy. Họ  làm tui cụt hứng luôn.Thiệt là nói tầm bậy mà cũng nói. Biết thì nói không biết thì nghe tui nói nè .Mấy người nói như vậy  thì đủ biết chưa một lần biết về món xà bần đặc sản của ngày tết rồi. Tui cũng không muốn cãi. Riêng tui,tui không nghĩ  thế. Ở cái món xà bần của quê nhà,tui đã thấy chứa đưng bài học cần kiêm của ông bà tổ tiên ta để lại . Tui phải cúi đầu khâm phục óc sáng tao  thật kỳ diệu của các cụ  ngày xưa  quá chừng quá đỗi. Ai đã ăn xà bần một lần là ghiền là nhớ . Ai chưa ăn  qua quả là một thiếu sót trong đời. Tại cái tên goi của nó làm cho người ta mất cảm tình chớ xét cho kỳ mà coi món nầy quả là một món ăn quá là vương giả. Nào là có phải đồ ăn dư ăn không hết rồi dồn chung nhau mà ăn đâu mà gọi là thiu là cũ . Nhìn mà coi bao nhiêu sơn hào hải vị trong đó. Nhà nghèo mà dễ có món nầy sao ta. Ăn còn chưa đủ có đâu dư thừa mà dồn chung lại. Ôi cái miếng măng khô nấu với giò heo hầm bao nhiêu lửa nó mềm mụt như thịt, thơm ngon không thể tưởng được. Cái mùi măng khô nguyên thủy khai khai tui cũng không hảo cho lắm. Vậy mà bây giờ hầm chung với hằm bà lằng đủ thứ món nó ngon lạ ngon lùng. Nồi xà bần mà thiếu măng khô thì mất ngon mấy chục phần trăm. Cũng như khổ qua.  Hồi còn nhỏ làm sao tui ăn được món nầy nè  trời. Con nít mấy đứa ăn được khổ qua vì cái vị của nó đắng gì đâu. Hồi còn nhỏ mỗi lần lên mâm cơm mà có canh khổ qua  chị em tui rầu thúi ruột. Tụi tui  cứ lén má moi miếng chả dồn bên trong bỏ mấy cái vỏ khổ qua nằm chơ vơ lại cho má, cho ba.  Thế mà khi bỏ vào nồi xà bần cái vị đăng đắng vẫn còn nhưng được ướp chung với bao nhiêu hương  hoa khác nó ngon hết biết  luôn. Tui mê cái món khổ qua bắt đầu từ  ngày đó. Nảy giờ nghe tui tả oán ông có vẻ hơi chiu rồi. Tui thấy ổng cứ gật gật, gù gù có lẽ ổng chiu nhứt là cái  chuyên đồ ăn còn thừa giữ  lại  chế biến thành món khác .  Tui đi guốc trong bụng ổng mà. Ổng là dân  Bắc Kỳ Quốc mà dạng Bắc Kỳ di tản mấy trận bởi vậy có ai chùm sò hơn ổng đâu.   Vậy mà ổng được điểm với má tui lắm. Má tui hay đem ổng ra để moral chị em tui.  Má hay nói “Được mùa chớ có phụ ngô. Đến khi khoai sắn lấy ai bạn cùng”.  Những kinh nghiêm đau thương sau cuộc đổi đời 75 dù đã hơn ba mươi năm trôi qua nhưng tui biết là sẽ bên Má suốt đời suốt kiếp.  Còn tui tuy là tui hay châm chọc con cá gô cây của tui cho vui nhà vui cửa thế thôi chứ  bao kỷ niệm từ những ngày lếch thếch lang thang nơi xứ người vẫn còn đó. Những giọt nước mắt buồn tủi khi mấy người bảo trợ dắt ổng và tui đi đến những hội Từ thiên nhặt từng manh quần tấm áo cũ để mặc vẫn còn đó. Bởi vậy đừng có bảo rằng tại xứ sở mình nghèo mới ăn như vậy. Ôi cái giàu cái nghèo biết sao mà lường được. Mới ngày nào tiền muôn bạc triệu, áo quần rủng rỉnh ngựa xe, ăn trên ngồi trước . Thế mà sau cơn hồng thủy 75   bao van người đã trở thành trắng tay  không nhà không cửa. Bao thảm cảnh xảy ra cho dân miền Nam ngày ấy há chẳng phải  là những bài học ngàn vàng hay sao. Thôi Tết nhứt tới rồi nhắc chi ba  cái  chuyên buồn thảm đó hỏng biết nữa, mà tai tui tức mấy người mới có chút xíu đã  lên mặt chảnh chọe  làm bộ làm tịch thấy mà ghét. Để năm nay tui ra quân cái món xà bần nầy, rồi phone  réo con Hương thằng Mẫn dưới Toronto mua vé máy bay dắt hết vợ chồng con cái của tụi nó về đây ăn Tết,  thưởng thức món  Xà bần ngày xuân cho ông Bắc kỳ người dưng của tui lé mắt chơi.Tui biết thế nào ổng cũng phục tui sát đất cho mà coi.

Bên ngoài trời đã sẫm tối.Trăng sao đâu chẳng thấy mà  nhìn ra ngoài chỉ thấy mênh mông một màu trắng của tuyết.  Sắp Tết rồi tui nhớ nhà quá đỗi . Nhìn con gái lớn của tui mà tui chạnh nhớ ngày nào 2 vợ chồng mới cưới dắt díu trốn chui trốn nhủi, nằm dưới khoang tàu,gạt nước mắt bỏ quê hương mà đi. Cái đêm đó cũng là những ngày giáp Tết. Đêm tối đen như mực.  Thế mà mới đó đã hơn 30 mùa xuân qua nơi xứ người. Đêm nay tui nhớ sao là nhớ những mùa xuân xưa ngày còn ở bên nhà. Nhớ từ ngõ trước vườn sau. Nhớ rừng mai một màu vàng ngát ở cuối vườn nhà Ngoại. Nhớ Ngoại vừa têm trầu bỏ vào ống ngoáy vừa nhìn cánh mai lung linh trong gió xuân,rồi Ngoại thủng thẳng nói chữ nói thơ:

 “Đừng thấy Mai nở mà ham. Đến khi mai tàn khóc Mẹ khóc cha”.

 (chữ Mai của Ngoại là Ngoại chỉ bông Mai trên vai aó của  các chàng sĩ quan)Như tâm trạng của Ngoai lo lắng cho đám cháu Ngoại  gán nghĩa tóc tơ với ai kia ở chốn sa trường.Nhưng Ngoai có biết đâu chị em tui đã gửi tấc lòng theo từng bước người đi gìn giữ núi sông tự bao giờ. Nhớ chị em tui bên nhau quanh bếp lửa hồng ngồi canh chừng nồi bánh Tét cho Má cho đến nửa đêm.  Nhớ Ba áo dài khăn đóng nghiêm trang đốt phong pháo đầu tiên trong đêm trừ tịch đón mừng năm mới.Tui nghe thoang thoảng đâu đây mùi thơm của pháo. Mùi vải mới. Mùi nếp. Mùi nước dừa thơm phức của đòn bánh Tét đầu tiên vừa được bóc ra mà Má  thử rồi cho mấy chị em tui chia nhau như thưởng cái công canh chừng nồi bánh  với má suốt đêm. Năm nào cũng thế cái miếng bánh Tét lúc nầy là miếng bánh ngon nhứt trong những ngày Tết của tui. Nhớ nhứt đêm nay là nồi Xà bần của Nội. Xứ người. Từng mùa xuân hờ hững đi qua. Hương xưa chỉ còn trong ký ức, trong kỷ niệm. Chị em tui đứa chân mây. Người góc biển. Má tui vò võ một mình nơi mái nhà xưa. Tui nghe lòng thật quạnh hiu . Tìm đâu nơi đây hình bóng quê nhà. Nước mắt tui ứa ra từng giọt nhớ thương. Tiếng thằng Bê vang lên đưa tui trở về thực tại:

-   Mẹ ơi ra coi nè.

Tui ngó ra cửa sau. Hai bố con nó đang ì ạch kéo cành cây khô sau vườn vào nhà. “ Cành nầy đẹp cho Mẹ tha hồ gắn Mai giả vào. Chắc Mẹ chịu lắm hả Bố” Tội nghiệp tía con nó. Năm nào cũng vậy mỗi lần Tết đến cũng muốn khùng với tui bởi ba cái lỉnh kỉnh nầy. Tui thương chồng, thương con hơn bao giờ hết.

Tui lên tiếng:

- Nè cái job gắn bông là của mấy chị em bây. Còn Bố mầy thì có bộ lư đang chờ kìa. Có mấy trái chanh, trái khế em mới mua hồi chiều chắc nước nhiều lắm. Anh rán  làm sao năm nay đánh cho bộ lư thiệt sáng dùm em cho ông bà ăn Tết nha anh. Còn nồi Xà bần là của Mẹ.

Tui thấy Bố con nó đưa mắt nhìn nhau  mỉm cười. Ánh  mắt chứa chan một trời vời vợi  thương yêu. Mùa xuân đang đến bên tôi từ lúc nào trong ngôi nhà nhỏ bé nầy.Tôi nghe lòng dạt dào sung sướng hơn lúc nào hết.

 Cám ơn anh. Cám ơn các con. Tình yêu của anh và con đã  cho em mùa xuân yêu thương nồng ấm ân tình nơi đất khách quê người …

Winnipeg Xuân Canh Tý 2020

Kiên giang Tiểu Thư